Projekt „Oswajamy świat pokonując przeszkody” realizowany przez Stowarzyszenie Szlakiem Tęczy w roku szkolnym 2018/2019 współfinansowany jest przez Fundację PZU.

Jest to nowatorski projekt prowadzony w oparciu o dotychczasową wiedzę i praktykę z obszaru psychologii rozwojowej i rehabilitacji widzianych z perspektywy ostatnich badań z zakresu neuronauki.

Zmiana jaka zaszła w ostatnim dziesięcioleciu w sposobie patrzenia na funkcjonowanie człowieka jego konstrukcję psychofizyczą i to, że nie można już w obecnych czasach rozdzielać pracy z ciałem od pracy z umysłem i odwrotnie stanowi bazę podejścia w prowadzonym przez Stowarzyszenie projekcie.

Wiedza na temat „plastyczności” neuronalnej mózgu, kształtowania się układu nerwowego i jego podatność na wpływ otaczającego dziecko środowiska pozwalają na skuteczną interwencję terapeutyczną również w stosunku do dzieci starszych. Od wrażliwości i stopnia w jakim współdziałają ze sobą zmysły, którymi człowiek odbiera świat, to w jaki sposób pozwalają one różnicować i rozpoznawać informacje płynące z zewnątrz ma ogromne znaczenie w zdolności układu nerwowego do regulacji stanów emocjonalnych, czyli do odporności dziecka na stres i dostęp do zasobów poznawczych.

Szczególnie narażone są na to dzieci z dysharmonią rozwojową i innymi dysfunkcjami, jak i tam gdzie duże koszty emocjonalne ponoszone są ze względu na sytuacje rodzinną gdzie wychowywane jest niepełnosprawne rodzeństwo.

Włączenie w projekt pracy z sensomotoryką, daje dzieciom większą elastyczność radzenia sobie w sytuacjach postrzeganych przez nie jako trudne, uczą się sposobów komunikowania i formułowania swoich potrzeb, a tym samym obniżenia poziomu stresu.

Program ten stanowi bardzo istotny i spójny wraz z pozostałymi projektami wdrożonymi w roku 2017/2018 element pozwalający na kompleksowe, środowiskowe działanie terapeutyczne na rzecz osób z naruszoną sprawnością psychofizyczną, będących podopiecznymi Stowarzyszenia – trafia na grunt gdzie zostały już przeprowadzone oddziaływania psychoedukacyjne wśród rodziców dzieci. Daje możliwość poprawy funkcjonowania nie tylko dziecka, ale też jego rodziny, akceptacji niepełnosprawności podopiecznego i dalszego uczenia się patrzenia na świat jego oczami i bycia tzw. „obecnym”, współbrzmiącym z dzieckiem rodzicem, opiekunem. Świadoma współpraca rodziny przy prowadzonym projekcie przekłada się na efektywniejszą i długofalową poprawę funkcjonowania podopiecznych w środowisku domowym, społecznym i szkolnym.

Projekt prowadzony jest etapowo – po konsultacjach z rodzicami i przeglądzie dokumentacji dzieci zostały wstępnie wyznaczone dla każdego podopiecznego najbardziej istotne obszary pracy terapeutycznej. Dzieci przeszły okres wstępny zapoznania się z terapeutami i nawiązania z nimi bezpiecznej relacji ( jest to bardzo ważny element pracy, na którym będą budowane kolejne oddziaływania terapeutyczne, włączając w nie elementy sensomotoryki we współpracy z psychologiem, neurologopedą i fizjoterapeutą).

 

Taki zestaw specjalistów, a w przypadku dzieci z porażeniem kończyn, wadami postawy i in. dysfunkcjami ruchu włączenie fizjoterapeuty pozwala w programie na lepsze wykorzystanie dotychczasowej praktyki terapeutycznej z nowymi trendami w neuronauce. Oddziaływanie ruchem, dźwiękiem, obrazem, kontakt werbalny stymulują mózg do wytyczania nowych ścieżek neuronalnych zgodnie z wiedzą o jego „plastyczności”. Sensomotoryka rozumiana jako umiejętność rozpoznawania wewnętrznych stanów takich jak bicie serca, oddech, odczucia z mięśni i trzewi, receptorów czucia głębokiego, zmysłu równowagi odpowiedzialnych za świadomość, biorą udział w kształtowaniu się sfery emocjonalnej u dziecka. Odczucia płynące z nich skojarzone z konkretnym kontekstem sytuacyjnym pozwala rozpoznać stan poczucia bezpieczeństwa, rozluźnienia od stanu narastającego stresu, gdzie dzieci reagują np. dużym pobudzeniem ruchowym i zachowaniami mającymi na celu rozładowanie emocji . Stanowi też podstawę   pracy z zaburzeniami uwagi i wypracowania w dziecku uważności w codziennych czynnościach. Dzieci z niepełnosprawnością szczególne są narażone na obniżenie kompetencji związanych z radzeniem sobie przez ich układ nerwowy ze stresem. Zbyt mocno odczuwany przez nie sprawia, iż powstają problemy ‘uwagowe’ dodatkowo utrudniające funkcjonowanie w szkole, stanowiąc jedną z przyczyn utrwalania się problemów takich jak dysleksja, dysgrafia czy dyskakulia, nie pozwalają dziecku na uwolnienie jego faktycznego potencjału poznawczego.

 

Duża wrażliwość układu nerwowego dziecka na stres często jest również przyczyną powstawania napięć w relacjach z rodziną (duże rozproszenie, zapominalstwo, labilny nastrój czy wręcz stany depresyjne u dziecka lub pobudzenie psychomotoryczne) bywa, że często odczytywane są przez rodziców jako lenistwo lub nieposłuszeństwo. Dlatego też jest to jeden z powodów dlaczego pracując w tym nurcie bardzo ściśle współpracuje się z rodzicami.

Kolejnym powodem dla którego zajęcia te wskazane są dla dzieci z niepełnosprawnością jest kształtowanie podczas ich trwania kompetencji społecznych i komunikacyjnych wynikających z takich elementów jak ton głosu, gest, postawa/postura  ciała, Wszystkie te elementy biorą udział w przekazie pozawerbalnym i w naturalny sposób odczytywane są przez uczestników otoczenia dziecka. Bywa, że przekaz ten ze względu na niepełnosprawność dziecka nie stanowi faktycznego przekazu emocjonalnego (np. przy spastycznościach często zaburzona jest mimika twarzy lub też jak w przypadku dzieci z zespołem Aspergera zbyt uboga mimika utrudnia odczytanie niektórych emocji.) Niepełnosprawność dziecka często również wiąże się ze zubożeniem kompetencji odczytywania tych sygnałów i w związku z tym nieadekwatnego do rzeczywistych intencji uczestników relacji reakcji i zachowań dziecka. Umiejętność reagowania uśmiechem na uśmiech, zatrzymywanie wzroku czy reakcja  na śmiech drugiego człowieka są to kompetencje komunikacyjne ćwiczone przez maluchy od pierwszych tygodni życia. Brak kontaktu wzrokowego i nieadekwatna reakcja dziecka na dorosłego w takich sytuacjach powinna być bardzo szybko rozpoznana bowiem może stanowić sygnał do interwencji w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

Podsumowując wiedza na temat sensomotoryki i metod pracy które z nią można łączyć wspomaga rozwój dziecka w różnych obszarach jego funkcjonowania, obniża poziom stresu i tym samym pozwala na lepszy dostęp do zasobów poznawczych. Nabycie kompetencji odczytywania sygnałów idących z ciała u dzieci z niepełnosprawnością korzystnie wpływa na ich rozwój i mogą w tej terapii uczestniczyć zarówno dzieci ze spektrum autyzmu, zespołem Aspergera, ADHD, FAS (FAE), zespołem Downa czy też dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, z zaburzeniami koncentracji uwagi, koordynacji ruchowej, obniżoną sprawnością percepcji wzrokowej i słuchowej oraz opóźnionym lub zaburzonym rozwojem.